آموزش پرورش قارچ دکمه ای در کیسه پلاستیکی(دانلود رایگان pdf)
پرورش قارچ دکمه ای در کیسه پلاستیکی این امکان را فراهم می‌سازد تا بتوانید از ارزان‌ترین و راحت‌ترین وسیله برای پرورش قارچ استفاده کنید؛ از آنجایی که کلش (برنج یا گندم) بستر بسیار مناسبی برای پر کردن کیسه پلاستیکی است، می‌توانید از پسماند گیاهی و بدون ارزش اقتصادی برای تولید محصول استفاده کنید.
از این رو، استفاده از کلش در کیسه پلاستیکی باعث شده است که بازدهی بالایی در روش پرورش قارچ در کیسه پلاستیکی داشته باشید. در این مقاله تلاش بر این است تا چگونگی استفاده صحیح از کیسه پلاستیکی برای تولید رقابتی قارچ دکمه ای و صدفی شرح داده شود.
ویژگی اصلی کیسه پرورش قارچ
کیسه‌ای که برای پرورش قارچ استفاده می‌گردد، بایستی ساده بوده و برای پرورش قارچ طراحی شده باشد. انواع مختلفی از قارچ‌ها می‌توانند در کیسه‌های پلاستیکی رشد کنند و این موضوع به بستر مورد استفاده در آن کیسه‌ها بستگی دارد.
پلاستیک‌ها ممکن است چندین برند یا شکل مختلف برای پرورش قارچ داشته باشند ولی تمامی آنها بایستی ویژگی‌های زیر را داشته باشند:
1- از جنس پلی پروپیلن باشند: کیسه‌های پلاستیکی با جنس پلی پروپیلن مقاومت بالایی در برابر حرارت زیاد دارند. این نوع پلاستیک‌ها بادوام، انعطاف‌پذیر، شفاف برای رؤیت مراحل رشدی قارچ و همچنین ارزان قیمت هستند. برخی از پلاستیک‌ها از ترکیبات سبز (ارگانیک) ساخته می‌شوند اما هنوز وارد بازار نشده‌اند!
2- قابل اتوکلاو باشند: منظور از اتوکلاو این است که بتوان پلاستیک‌ها را تحت فشار بالای بخار گرم ضدعفونی کرد تا تمامی باکتری‌ها از بین بروند. زیرا در روش پرورش قارج در کیسه پلاستیکی، بایستی قبل از تلقیح بستر کلش با بذر قارچ، هم کیسه پلاستیکی و هم محتویات داخل آن با استفاده از بخار گرم ضدعفونی گردند.
3- به گونه‌ای طراحی شوند تا بتوان فضای بیشتری از آن برای پر کردن بستر استفاده کرد (بهتر است تاشو باشند). البته این ویژگی ارتباطی به قارچ ندارد ولی باعث می‌شود تولیدکنندگان بتوانند مراحل کاری راحت‌تری داشته باشند.
مزایای پرورش قارچ در کیسه پلاستیکی
1- به راحتی می‌توان در اطراف کیسه شکاف ایجاد کرد تا قارچ‌ها بتوانند کلاهک‌های خود را در مسیر مشخصی خارج کنند و رشد قارچ‌ها محدود به دهانه کیسه نیست. در صورتی که اگر جنس کیسه شیشه‌ای باشد، چنین قابلیتی ندارد!
2- رنگ پلاستیک به گونه‌ای شفاف است که می‌توان تمامی مراحل رشد قارچ را ردیابی کرد مانند: رشد میسیلیوم (تارهای قارچ).
3- اگر قصد پرورش اسپان داشته باشید، نیاز دارید تا کلونی‌ها (توده‌های) میسیلیوم را از داخل کیسه خارج کنید که اگر جنس کیسه شیشه یا به صورت سطلی باشد، این کار ناشدنی خواهد بود.
4- انعطاف‌پذیری کیسه‌های پلاستیکی کمک می‌کند تا بتوانیم اسپان (بذر قارچ) را در تمامی قسمت‌های کلش مخلوط کنیم و حتی کلش را به صورت فشرده در داخل کیسه قرار دهیم.
5- استفاده از جنس پلاستیک، قیمت راه‌اندازی بسیار پایینی برای پرورش قارچ در کیسه پلاستیکی (حتی در سطح بسیار بزرگ) دارد.
6- قابلیت آویزان کردن کیسه‌های پلاستیکی در سالن باعث می‌شود تا از فضای بیشتری از سالن یا اتاق پرورش استفاده کرد.
آماده سازی بستر کشت (کلش گندم یا برنج) قارچ
برای آماده‌سازی بستر کشت، کلش بهتر است در آب آهک با نسبت 2 کیلوگرم آهک الک شده به ازای هر 100 کیلوگرم کلش خیسانده شود و تا اندازه‌ای آب اضافه می‌شود که روی سطح کلش را کامل بپوشاند. این مخلوط به مدت نیم ساعت رها می‌شود تا کلش‌ها کاملاً خیس بخورد.
پس از آن کلش به صورت تپه‌ای روی سطح سیمانی یا پوشیده شده با پلاستیک و یا کیسه قرار داده می‌شود. بهتر است روی تپه‌های کلش هیچ پوششی قرار نگیرد. حدود 7 تا 10 روز کلش به حال خود رها می‌شود تا کاملاً تخمیر شده و حرارت درون آن افزایش پیدا کند.
توصیه می‌شود هر سه روز کلش زیرو رو شود به طوری که کلش‌های رویی در زیر قرار گیرد و کلش‌های میانی به سمت بیرون هدایت شود. هدف از این کار این است که تمامی کلش به صورت منظم تحت حرارات بالای مرکز آن قرار گرفته و تخمیر کامل صورت گیرد.
برای تعیین میزان رطوبت کلش می‌توان یک مشت از کلش را برداشته و آن را فشار داد. اگر دست شما خیس شد، کلش رطوبت مناسبی دارد ولی چنانچه دست خشک ماند، بایستی کمی آب به تپه‌های کلش اضافه کرد.
مراحل قرار دادن کلش در داخل کیسه پلاستیکی
کیسه‌های پلاستیکی با ابعاد 2030 یا 1825 سانتی‌متر برای پرورش قارچ متداول‌تر هستند.
برای پر کردن کلش در داخل کیسه، ابتدا کیسه‌ها را باز کرده، کلش‌ها را با دست داخل آن ریخته و کاملاً فشار دهید تا یک لایه 3 الی 5 سانتی‌متری در کف پلاستیک ایجاد کنید. هدف از این کار این است که بستر کاملاً فشرده‌ای در کف کیسه داشته باشید.
سپس مخلوطی از سبوس و اسپان (یا بذر قارچ) را روی این لایه پخش کنید و مجدداً 3 الی 4 سانتی‌متر کلش روی آن قرار دهید؛ این پروسه را تا پر شدن کیسه پلاستیکی تکرار کنید. توجه داشته باشید که آخرین لایه کلش بایستی 5 الی 7 سانتی‌متر قطر داشته و کمی پایین‌تر از دهانه پلاستیک باشد (به منظور بهتر بسته شدن دهانه کیسه).
در مرحله آخر، دهانه کیسه را با استفاده از طناب پلاستیکی ببندید و آن را در اتاق پرورش قارچ آویزان کنید به طوری که دهانه کیسه‌ها به سمت بالا باشد. نکته قابل توجه این است که سعی کنید کیسه‌های پلاستیکی تماسی با یکدیگر نداشته باشند.
مراقبت از کیسه‌ها در سالن پرورش قارچ
کیسه‌ها بایستی در مقابل باد یا نور محافظت شده و تهویه مناسبی داشته باشند. پس از 25-30 روز، میسیلیوم‌ها (تارهای قارچ) در سراسر کیسه قابل رؤیت هستند. در این مرحله با استفاده از چاقوی تیز و ضدعفونی شده، 4 الی 6 شکاف ریز در کناره‌های کیسه ایجاد کنید (هر شکاف بایستی حدود 3 الی 5 سانتی‌متر بوده و در اطراف پلاستیک مساوی باشد).
پس از ایجاد شکاف در اطراف کیسه، بایستی کیسه‌ها به فاصله 2-3 بار در روز با آب اسپری شوند تا رطوبت قارچ حفظ گردد. دقت کنید که اسپری آب نباید به قدری زیاد باشد که باعث شود آب زیادی در داخل کیسه تجمع پیدا کند.
در مرحله بعدی، دهانه کیسه را باز کرده و با استفاده از طناب یا سیم به صورت برعکس آویزان کنید به طوری که این بار دهانه کیسه به سمت پایین باشد تا تمامی آب‌های اضافی آن خارج گردد.
به زودی خواهید دید که قارچ‌ها همانند دکمه‌های گرد و کوچکی در شکاف‌های اطراف کیسه نمایان می‌شوند. به محض ظاهر شدن این قارچ‌ها، کیسه‌ها را به اتاق رشد منتقل کرده و با فاصله 7-10 سانتی‌متری از یکدیگر قرار دهید. اگر اتاق جداگانه‌ای برای پرورش قارچ در کیسه پلاستیکی ندارید، نگران نباشید! شما می‌توانید در همان اتاق طناب کیسه‌ها را جدا کرده و آنها را با فاصله مذکور در کف اتاق قرار دهید.
روند برداشت قارچ در کیسه های پلاستیکی
برداشت در روش پرورش قارچ در کیسه پلاستیکی بسیار سریع‌تر اتفاق می‌افتد به طوری که اولین قارچ‌ها را می‌توان طی 7-10 روز پس از جدا کردن کیسه از طناب برداشت نمود. بعد از اینکه قارچ‌ها را برداشت کردید، به مدت چند روز نیازی به اسپری کردن آب روی کیسه‌ها نیست. اما به محض اینکه دکمه‌های بعدی قارچ شروع به ظاهر شدن کرد، اسپری آب را مجدداً شروع کنید و این چرخه را می‌توان 3-4 بار تکرار شود.
از هر 100 کیلوگرم کلش، می‌توان به طور متوسط 50-80 کیلوگرم (وزن تر) قارچ برداشت نمود. بازدهی بالای پرورش قارچ در کیسه پلاستیکی سبب شده است تا تولیدکنندگان به جای استفاده از قالب‌ها، سبدها، محفظه‌ها، سطل و ظروف پلاستیکی یا شیشه‌ای برای پرورش قارچ، عمدتاً از کیسه‌های پلاستیکی ارزان قیمت برای تولید استفاده کنند.
پیشنهاد به مطالعه: پرورش قارچ در گلدان
نتیجه‌گیری
پرورش قارچ دکمه ای در کیسه پلاستیکی یکی از کم هزینه‌ترین روش‌ها برای تولید انواع مختلف قارچ‌ها مانند دکمه ای، صدفی و پرورش قارچ گانودرما می‌باشد. به طوری که علاوه بر ارزان بودن پلاستیک، استفاده از پسماند گیاهی برای بستر کشت و کوتاه بودن زمان تولید قارچ (برداشت قارچ پس از 4 الی 5 هفته از شروع کشت)، می‌توان پس از پایان دوره پرورش قارچ، از پلاستیک مجدداً برای تولید قارچ یا اهداف دیگری (مانند ضدعفونی بستر کشت) استفاده کرد.
